Orta oyunu adı nereden gelir? Orta oyunu nasıl sergilenir? Orta oyununun ana karakterleri kimlerdir? Orta oyunu kaç bölümden oluşur?
Orta oyununun Türk Dil Kurumu'ndaki tanımlarıyla başlayalım. İlk tanımı; "Sahne, perde, dekor, suflör kullanmadan halkın ortasında oynanan Türk halk tiyatrosu" şeklindedir.
Diğer tanımı ve açılımı ise "Ortada oynanan ve tulûata dayanan halk oyunu. Bu oyunların iki baş kişisi Kavuklu ile Pişekâr'dır. Güldürme, onların söz oyununa, hazırcevaplığına, yanlış anlayışa dayanan konuşmalarına ve oyunun öbür tiplerinin şive taklidlerine dayanır. Kimi oyunlarda güldürme öğesi açık saçıklığa kadar gider. Belli tipler, belli giysiler giyerler. Dekor olarak bir paravana bir de alçak iskemle ya da tezgâh vardır" şeklindedir.
Kısa ve genel bilgileri
Ayrıntılarına geçersek;
Geleneksel Türk tiyatrosu oyunudur. Canlı sergilenir. Seyircilerin çevrelediği meydanlık bir alanda sergilendiği için 19. yüzyılda "orta oyunu" adını almıştır.
Orta oyununun yazılı bir metni yoktur. Bilinen bir konu ele alınarak oyuncuların doğaçlama, yani tuluat yoluyla geliştirdikleri olaylar dizisi, oyun kişileriyle sahnede sergilenir.
Orta oyununda Karagöz’ün karşılığı Kavuklu, Hacivat’ın karşılığı ise Pişekâr’dır. İki ana karakter de bunlardır.
Meydana oyunun oynanacağı ortadaki yere "Palanga" denir. Palanganın iki yolu bulunur; birincisi seyircilerin bulunduğu yerden sahneye çıkan yol, ikincisi de gösterilerin yapılması için kazıklarla çevrilmiş alan.
Oyuncuların, gerekli olan giyimlerini koyduğu bir sandık vardır ve bu sandığa "Pusat" denir. Oyun yerinde iki dekor bulunur; biri "Yeni Dünya", diğeri ise "Dükkân"dır.
Orta oyunu kaç bölümden oluşur?
Orta oyunu dört bölümden oluşur.
GİRİŞ: Pişekâr müzik eşliğinde ortaya çıkar ve oyuncuları selâmlar. Oynanacak oyunu takdim eder ve oyunu başlatır.
SÖYLEŞME (TEKERLEME): Pişekâr ile Kavuklu arasında kısa birer konuşma olur. Sonra olmayacak şeyler gerçekmiş gibi anlatılır.
FASIL: Asıl oyunun oynandığı bölüm. Pişekâr ve Kavuklu'dan başka Laz, Ermeni, Arnavut, Rum, Balama, Frenk, Fransız gibi tipler kendi şiveleriyle konuşturulur. Konuşma ve kıyafetler komedi içerir.
BİTİŞ: Pişekâr, Kavuklu ile kısa bir konuşma daha yapar. Sonra oyunun bittiğini ilan eder. Seyircilerden “Her ne kadar sürç-i lisan ettikse affola” diyerek özür diler. Bir sonraki oyunun adını ve yerini bildirir. Bir anlamda anons yapar.
