Pandemi nedir? İnsanlığı etkileyen tarihteki unutulmaz 10 pandemi olayı hangileridir? Pandemilerde ne kadar insan ölmüştür?
Yeni öğrendik
Yeni tip koronavirüs sonrası “pandemi” kelimesi hayatımıza girdi. Birçok insan pandemi kelimesinin anlamını bilmiyordu ve şimdi yaşayarak yeni öğrendi.
Bu bağlamda “pandemi”nin tanımından yola çıkalım ve dünyada insanlığı etkileyen 10 pandemiye geçelim...
Pandemi nedir?
Pandemi; dünyada birden fazla ülkede veya kıtada, çok geniş bir alanda yayılan ve etkisini gösteren salgın hastalıklara verilen genel isimdir.
Dünya Sağlık Örgütü yeni tip koronavirüsü (Covid-19) “pandemi” olarak nitelendirdi. Aslında insanlık tarihi çok önceleri de pandemi ile karşı karşıya kalmış ve ciddi kayıplar vermişti. İşte tarihde bilinen önemli pandemiler;
HIV/AIDS
Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre ilk kez 1976 yılında karşılaşılan hastalık 1981’den bu yana en az 31 milyon can aldı.
Edinilmiş bağışıklık eksikliği sendromu ya da genel olarak bilinen kısaltmasıyla “AIDS.”
Halen dünyada aktif haldeki pandemi salgınlarının başında geliyor.
Her yıl 1,6 milyon insan AIDS nedeniyle hayatını kaybediyor. Hastalık 2005-2012 yılları arasında zirve yapmıştı.
1968 GRİP SALGINI
Halk arasında grip olarak bilinen hastalığın 1968 yılında mutasyona uğramış versiyonu H3N2 bir milyon insanı öldüren bir salgına dönüştü.
Yüzde beş ölüm oranına sahip olan bu virüs Hong Kong nüfusunun yüzde 15’inin ölümüne neden oldu. Filipinler, Hindistan, Avustralya, Avrupa ve ABD salgından diğer ülkeler oldu.
1956-1958 ASYA GRİBİ
1956-1958 arası Çin’de ortaya çıkan influenza virüsü yine dünya genelinde etkisini gösterdi. Bu sefer H2N2 olarak adlandırıldı. Hastalığın kaç kişi öldürdüğü tam olarak bilinmese de DSÖ verilerine göre yaklaşık 2 milyon insan hayatını kaybetti.
İSPANYOL GRİBİ (1918-1920)
Birinci Dünya Savaşı’nın son yılında H1N1 olarak sınıflandırılan influenza pandemisi tüm dünyayı etkiledi. Yaklaşık 500 milyon insan etkilendi ve üç yıl sürdü. Bu salgının ne kadar insanı öldürdüğü tam bilinmiyor ama 20 ile 50 milyon arasında kayıp olduğu ifade ediliyor. Adı da diğer ülkeler ölüm sayılarını gizlerken İspanya’nın o dönem kayıp sayısını şeffaf bir şekilde paylaşmasından ileri geliyor.
6. KOLERA SALGINI
1910-1911 yıllarını kapsayan altıncı kolera salgını Hindistan’da ortaya çıktı. Anadolu’nun içinde olduğu birçok alana yayıldı. Hastalığın sadece Hindistan’da 800 binden fazla insanı öldürdüğü düşünülüyor. Birçok salgından farklı olarak koleranın kaynağı virüs değil vibrio cholerae adı verilen bir bakteridir.
1889-1890 GRİP SALGNI
Asya gribi ya da Rus gribi olarak da bilinir. Yine influenza kaynaklı. 1889’da Buhara, Canada ve Grönland’da neredeyse aynı anda görüdü. Şehirlerde etkili olan bu salgın dünya genelinde bir milyondan fazla insanı öldürdü.
3. KOLERA SALGINI
1852-1860 yılları arasına denk gelen 3. Kolera salgını yedi salgın arasından en öldürücü olanı olarak nitelendirilir. 8 yıldan uzun süre dünyayı etkisi altına alan bu salgın da Hindistan’da ortaya çıktı.
Ganj Nehri etrafındaki yerleşim yerlerini takip eden salgın daha sonra farklı kıtalara sıçradı. Salgının 1 milyondan fazla insanı öldürdüğü tahmin ediliyor.
KARA ÖLÜM
14. yüzyıla damgasını vuran olaylandan veba salgını kara ölüm olarak adlandırılıyor. 1346’dan 1353’e kadar etkili olan salgının ne kadar insanı öldürdüğü tam olarak bilinmiyor. Tarihçiler sayısının en az 75 milyon olduğunu ifade etse de rakamı 200 milyon insana kadar çıkartan araştırmacılar da var.
Asya’da başlayan bu salgın gemilerle Avrupa’ya taşındı. Tarihçiler dönemin önemli kentlerinden olan Floransa’da nüfusun üçte birinin vebadan öldüğünü düşünüyor.
JUSTİNİAN VEBASI
Kara Ölüm Ortaçağ’ın sonuna geldi ancak çağın ilk dönemlerine başka bir veba salgını damga vurdu.
541 yılında başlayan Justinian Vebası salgını Bizans İmparatorluğunu etkisi altına aldı ve Akdeniz kıyısındaki diğer bölgelerde de etkisini gösterdi.
542 yılına gelindiğinde 25 milyon insanı öldüren bu hıyarcıklı veba türünün sadece eski adı Konstantinapolis olan İstanbul’da günde 5 bin insanı canına mal olduğu ve toplamda kentin nüfusunun yüzde 40’ını öldürdüğü tahmin ediliyor.
ANTONİNE VEBASI
165 yılında başlayan bu salgın veba olarak nitelendirilse de hastalığın çiçek ya da kızamık olduğu değerlendiriliyor. Anadolu, Mısır, Yunanistan ve İtalya’da etkili olan salgın Roma askerleri tarafından bölgeden bölgeye taşındı. Salgın 5 milyondan fazla insanı öldürürken Roma ordusunu da neredeyse yok etti.
