İnsan ihtiyaçlarında öncelik sıralaması nasıldır? Abraham Harold Maslow’a göre İhtiyaçlar Hiyerarşisi’nde kaç kat vardır?
Hümanist psikolojinin çıkışında önemli katkısı olan psikoloji profesörü Abraham Harold Maslow, kendi adı ile anılan “Maslow’un İhtiyaçlar Hiyerarşisi” kuramıyla bilinir.
Maslow, insan ihtiyaçlarını beş katlı bir piramit içinde hiyerarşik düzeyler olarak tasvir eder.
Maslow’un anlayışına göre; üst düzeydeki ihtiyaçlar karşılanmadan önce alt düzeydeki ihtiyaçların karşılanması gereklidir.
Alt düzeydeki ihtiyaçlar doyuma ulaşınca üst düzeydekilere hazır hale gelirler. En temel ihtiyaçlarımız biyolojik ve fizyolojik yaşama yönelik olanlardır ve bu ihtiyaçlarımız davranışlarımıza yön verir. Biyolojik ve fizyolojik ihtiyaçlarımız karşılandığında bir sonraki düzeydeki ihtiyaçlar motivasyon kaynağı olur.
Tabandan tavana doğru Maslov’un İhtiyaçlar Hiyerarşisi şöyledir;
Fizyolojik İhtiyaçlar
Pramidin ilk basamağını oluşturur.
- Açlık,
- Susuzluk,
- Cinsellik,
- Hava,
- Uyku v.b.
İnsan varlığının devamı için şarttır. Aksi halde hayatta kalması zordur. Ki bu ihtiyaçlar karşılanmadığı takdirde sağlık sorunları baş gösterir.
Bireyler, ihtiyaçlarını karşılamak için çalışmak, üretmek ve paylaşmak zorundadırlar. Emek veya sermaye karşılığında hedefe ulaşıyır.
Güvenlik İhtiyacı
Fizyolojik ihtiyaçlar sonrası ortaya çıkan durumdur.
Güvenlik ihtiyacı fiziksel ya da psikolojik zararlardan korunma ve emniyette bulunma anlamına gelir. Riskle karşılaşan birey, bu durumun üstesinden gelmek için çözümlere yönelir.
Dinlerin ortaya çıkış sebebi bile güvenlik kaygısındandır. İlkel insanlar anlam veremedikleri ve engelleyemedikleri doğa olaylarını kutsal olarak kabul etmiş ve kontrol altına alabilmenin yolu olarak tapınmaya, kurbanlar vererek kendilerine zarar vermesini engellemeye çalışmışlardır.
İhtiyaçlarını karşılamak için çalışmak zorunda olan birey, ekonomik anlamda da kendini güvende hissetme ihtiyacı duyar.
Ekonomik ve kişisel güvenliğin haricinde bireyler; gelecekle ilgili kaygılarının giderilmesi (emeklilik), sağlık sorunlarının tedavisi ve geçinme giderlerinin karşılanmasını isterler. Emeklilik primleri ve sigorta poliçeleri bu anlamda güvenlik kaygılarını gidermek için ortaya çıkmıştır.
Uzun süreli ve güvenli bir çalışma ortamı, liyakate önem veren, eşit kariyer fırsatı sunan, sağlıklı işleyen bir şikâyet mekanizmasını kuran şirketler güvenli bir liman olarak görülür.
Ait Olma ve Sevgi İhtiyacı
Fizyolojik ve güvenlik ihtiyaçlarının yeteri kadar sağlanması durumunda bireylerde yeni bir ihtiyaç doğar...
- Bir gruba ait olma,
- Diğer grup üyeleri tarafından kabul edilme,
- Benimsenme,
- Sevme ve sevilme gibi sosyal ihtiyaçlar.
Ait olmada grubun büyüklüğü veya küçüklüğünden ziyade, arkadaş, sevgili, eş ya da çocuk eksikliğini giderme ihtiyacı ön plandadır.
Ait olma ihtiyacı karşılanan ortamda rahatlık vardır. Aksi takdirde güçsüz ve yalnızlık hissi ortaya çıkar. Yalnızlık hissi, güvenlik ihtiyacının bile önüne geçebilir. Özellikle çocukluk çağında bu ihtiyaç daha güçlüdür.
Evli ve evinde huzurlu olan bireyler sosyal ilişkilerinde daha güvenli ve başarılıdırlar. Şirket içinde meslektaşları tarafından kabul gören ve yakın dostluklar edinen, amirleri ile sağlıklı ilişkiler kuran bireylerin motivasyonu daha yüksektir.
Ait olma dürtüsü daha güçlü kişiler sivil toplum kuruluşlarına, spor takımlarına ve dini gruplara üye olabilirler.
Saygı, Saygınlık İhtiyacı
Önceki ihtiyaçlarını karşılayan birey artık üyesi olduğu grupta saygı görmek ve değer verilmek ister.
Saygı duyulan bireyin kendine güveni artar, değerli olduğunu hisseder.
Kendine saygı da önemlidir. Bu ihtiyacın giderilmemesi durumunda motivasyon bozukluğu, zayıflık, değersizlik gibi yan etkiler ortaya çıkar.
Kendini Gerçekleştirme İhtiyacı
Bireyin doğuştan gelen potansiyelini keşfetme ve hedeflerini gerçekleştirme, kişisel büyüme ve zirveye çıkma ihtiyacıdır.
Birey, öncelikli görülen tüm alt düzeylerin karşılanması halinde bile huzursuz olabilir. Hayattan beklentisini ve varoluş sebebini sorgulamaya başlar.
Kendini gerçekleştirme ihtiyacı;
- Yaratıcılığın ortaya çıkması,
- Problem çözme yeteneği
- Önyargısız olma şeklinde kendini gösterir.
Bu, alt düzey ihtiyaçlar karşılanmadan ortaya çıkmayacağından, bireyin en verimli dönemidir. İnsanlar bu ihtiyaçlarını; iyi bir aile babası olma, spor faaliyetlerindeki başarı, resim çizme, dağa tırmanma gibi değişik motivasyonlarla ifade eder.
Maslow’a göre en tepe nokta neredeyse hayatın sırrını çözmek, bilgelik ve huzura kavuşmak gibidir. Dünya nüfusunun sadece küçük bir yüzdesinin (%2) bu düzeyi başarabildiğini belirtir.
İhtiyaç Hiyerarşisi’nde en tepe noktayı görmeniz dileğiyle.