Denis Diderot kısaca kimdir? Denis Diderot'un başına gelen ve Diderot etkisi olarak bilinen olay nedir? Diderot'un dostlarına tavsiyesi nedir?

Fransız aydınlanma hareketi filozoflarından Denis Diderot... Tüm Avrupa'nın "Düşünceleri değiştirilen ansiklopedi" lakabını verdiği isim. 1772'de "Eski Sabahlığımdan Ayrılmanın Pişmanlıkları" ya da "Paradan Daha Ziyade Beğenisi Olanlar İçin Bir Uyarı" adlı makalesiyle düşünce tarihinde çığır açan isim.

 

Diderot etkisinin özeti; Yeni bir şey alındığında onu tamamlamak için başka bir şey alma olarak değerlendiriliyor ve işin sonu günümüz dünyasında da çok sık görüldüğü gibi gereksiz bir tüketim çılgınlığa dönüşüyor.

Diderot Etkisi olayı

Sene 1765. Rus İmparotoriçesi Büyük Catherine, filozof Dennis Diderot'un acil paraya ihtiyacı olduğunu duyar.

Sanatçı ve bilim adamlarına destek veren imparatoriçe, Diderot'un bütün kütüphanesini hemen satın alır. Diderot'a kütüphaneyi evinde tutması yönünde direktif verir ve 25 yıllık maaşını peşin öder. Diderot artık onun kütüphanecisidir.

Diderot'un durumu düzelir. Bir arkadaşı ona kırmızıya çalan rengiyle kadife dokusuna sahip çok şık bir sabahlık hediye eder. (Bazı kaynaklarda bu sabahlığı Diderot'un kendisinin aldığı da yazılır).

Diderot, yeni sabahlığı içerisinde kendisini iyi hisseder.

Diderot, kaftanını giydikten sonra çalışma odasına geçtiğinde sabahlığının zarafeti ve şıklığı karşısında masasındaki aksesuarların sönük kaldığını ve uyumsuzluk yarattığını fark eder. Sonradan bu uyumsuzluğu; her yeni nesnenin kendiyle birlikte gerçek etkisini ve değerini gösterdiğini bir bütün içerisinde anlam ve işlev taşıdığını ifade etmek için "Diderot bütünlüğü" ifadesini kullanır.

Masasındaki aksesuarlar değişmiştir. Bir gün kitaplığından bir kitap seçmek isteyen Diderot, seçtiği kitabın üzerindeki tozu daha önce sabahlığıyla temizlerken şimdi ise bu yeni ve parlak sabahlığına kıyamayacağını fark eder ve bir toz bezi almak zorunda olduğunu görür. Çalışmak için masasına oturduğunda şık sabahlığı karşısında masasının eskimiş ve eğreti durduğunu fark eder. Canı sıkılarak ve bütçesini zorlayarak masasını değiştirirken bir zaman sonra bütün çalışma odasını değiştirmek zorunda kaldığını fark eder.

Diderot sonrasında tek bir yeni elbisenin giderek odasında ve evde domino etkisiyle değişimlere neden olduğunu anlattığı "Eski Sabahlığım İçin Pişmanlık" adlı bir yazı kaleme alır. Nihayetinde yeni kaftanı almakla yaşadığı pişmanlığı da 'Diderot pişmanlığı' olarak ifade eder.

Dostlara tavsiye

Ve Diderot "Eski Sabahlığım İçin Pişmanlık" yazısından kısa bir kesit:

 

"Dostlarım, eski dostlarınızı muhafaza ediniz. Dostlarım, varsıllığın size dokunmasından sakınınız. Benim durumum size ibret olsun. Yoksulluğun kendine has özgürlükleri vardır, zenginliğin de engelleri... Hepsi bu değil dostlarım. Lüksün tahribatına, sürekli artan lüksün neticelerine bakın. Eski sabahlığım, etrafımdaki diğer döküntülerle uyum içindeydi. Hasır bir sandalye; tahta bir masa; birkaç kitabı taşıyan bir eski kitaplık; çerçevesiz, isli birkaç gravür; bu gravürlerin arasında havaya kalkmış birkaç sıva parçası, bütün bunlar eski sabahlığımla ahenkliydi. Şimdi her şey bozuldu, uyum, birlik ve güzellik yok oldu!"

 

Sonuç olarak "Diderot Etkisi" iki yönlü bir olgudur;

- Satın alınan bir eşya (küçük büyük fark etmez) alıcının kimliğinin bir parçası haline gelir ve bu eşyalar birbirlerini tamamlama eğilimine dönüşür.

- Alınan yeni bir eşyanın, yeniden uyumlu bir bütün oluşturmak için yeni eşyaların alınması arzusuyla bir tüketim sarmalına girilmesi yüksek ihtimaldir.