Somut olmayan kültürel miras ne demektir? Türkiye bu alanda UNESCO'da kaçıncı sıradadır? Türkiye'nin Somut Olmayan Kültürel Mirasları nelerdir?
Somut Olmayan Kültürel Miras UNESCO tarafından; toplulukların, grupların ve kimi durumlarda bireylerin, kültürel miraslarının bir parçası olarak tanımladıkları uygulamalar, temsiller, anlatımlar, bilgiler, beceriler ve bunlara ilişkin araçlar, gereçler ve kültürel mekânlar biçiminde tanımlanmaktadır.
UNESCO süreci
Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Teşkilatı (UNESCO) 17 Ekim 2003 tarihinde Paris’te düzenlenen 32. Genel Konferansında, Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Sözleşmesini kabul etmiştir. Türkiye 19 Ocak 2006 tarihli ve 5448 sayılı Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Sözleşmesinin Uygun Bulunduğuna Dair Kanunla bu sürece dâhil olmuş ve 27 Mart 2006 tarihinde resmen taraf olmuştur.
Kuşaktan kuşağa aktarılan bu miras, toplulukların ve grupların çevreleriyle, doğayla ve tarihleriyle etkileşimlerine bağlı olarak, sürekli biçimde yeniden yaratılır ve bu onlara kimlik ve devamlılık duygusu verir; böylece kültürel çeşitliliğe ve insan yaratıcılığına duyulan saygıya katkıda bulunur.
Somut olmayan kültürel miras, özellikle aşağıdaki alanlarda belirir:
- Somut olmayan kültürel mirasın aktarılmasında taşıyıcı işlevi gören dille birlikte sözlü gelenekler ve anlatımlar (destanlar, efsaneler, halk hikâyeleri, atasözleri, masallar, fıkralar vb.),
- Gösteri sanatları (Karagöz, meddah, kukla, halk tiyatrosu vb.),
- Toplumsal uygulamalar, ritüeller ve şölenler (nişan, düğün, doğum, Nevruz, vb. kutlamalar),
- Doğa ve evrenle ilgili bilgi ve uygulamalar (geleneksel yemekler, halk hekimliği, halk takvimi, halk meteorolojisi vb.),
- El sanatları geleneği (dokumacılık, nazar boncuğu, telkâri, bakırcılık, halk mimarisi)
Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Sözleşmesinin Amaçları
Somut olmayan kültürel mirası korumak;
Somut olmayan kültürel mirasın taşıyıcısı konumundaki toplulukların, grupların ve bireylerin somut olmayan kültürel mirasına saygı göstermek;
Somut olmayan kültürel mirasın önemi konusunda yerel, ulusal ve uluslararası düzeyde duyarlılığı arttırmak ve karşılıklı değerbilirliği sağlamak;
Uluslararası işbirliği ve yardımlaşmayı sağlamak.
Türkiye, UNESCO Somut Olmayan Kültürel Miras Listelerine kaydettirdiği 18 unsuru ile UNESCO'ya en çok unsur kaydettiren ilk 5 ülke arasında yer almaktadır.
Türkiye'nin UNESCO'daki Somut Olmayan Kültürel Miras Listesi
Meddahlık / Arts of the Meddah, Public Storytellers (2008)
Mevlevi Sema Töreni / Mevlevi Sema Ceremony (2008)
Âşıklık Geleneği / Âşıklık (Minstrelsy) Tradition (2009)
Nevruz (Çokuluslu) / Nevruz (Multinational 2009)
Karagöz / Karagöz (2009)
Geleneksel Sohbet Toplantıları / Traditional Sohbet Meetings (2010)
Kırkpınar Yağlı Güreş Festivali / Kırkpınar Oil Wrestling Festival (2010)
Alevi-Bektaşi Ritüeli Semah / Semah, Alevi-Bektaşi Ritual 2010)
Tören Keşkeği Geleneği / Ceremonial Keşkek Tradition (2011)
Mesir Macunu Festivali / Mesir Macunu Festival (2012)
Türk Kahvesi Kültürü ve Geleneği / Turkish Coffee Culture and Tradition (2013)
Ebru: Türk Kağıt Süsleme Sanatı / Ebru: Turkish Art of Marbling (2014)
Geleneksel Çini Ustalığı / Traditional Craftsmanship of Çini-Making (2016)
İnce Ekmek Yapma ve Paylaşma Kültürü: Lavaş, Katırma, Jupka, Yufka (Çokuluslu) / Flatbread Making and Sharing Culture: Lavash, Katyrma, Jupka, Yufka (Multinational 2016)
Bahar Kutlaması: Hıdrellez (Çokuluslu) / Spring Celebration: Hıdrellez (Multinational 2017)
Islık Dili / Whistled Language (2017) (UNESCO Acil Koruma Gerektiren Somut Olmayan Kültürel Miras Listesi)
Dede Qorqud/Korkyt Ata/Dede Korkut Mirası: Destan Kültürü, Halk Masalları ve Müzik (Çokuluslu) / Heritage of Dede Qorqud/ Korkyt Ata/ Dede Korkut, epic culture, folk tales and music (Multinational 2018)
Geleneksel Türk Okçuluğu / Traditional Turkish Archery