Gezi yazısı özelliği taşıyan 17. Yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu’nun en geniş sınırlara ulaştığı 1683 Viyana bozgunu öncesinde yazılan Seyahatname, Evliya Çelebi’nin eseridir.
10 ciltten oluşur…
Dönemin seyyahı Evliya Çelebi, gittiği bütün yerlerin genel durumu, coğrafi konumu, tarihi, halkının özellikleri, dili, dini, kıyafetleri, sanatları, gündelik yaşamları, tarih, karşılaştırmalı coğrafya, sanat tarihi ve etnografya açısından eşsiz bilgiler verir.
Osmanlı döneminde yaşam
Dinler tarihi açısından önemli mesajlar,
Osmanlı toplumundaki müslim-gayrimüslim ilişkileri,
Gayrimüslim halkların gündelik hayatları,
Ekonomik ve kültürel durumları, nüfusları,
İbadet yerleri, inanç ve itikatları,
Farklı topluluklara ait öyküler, türküler, halk şiirleri, söylenceler, masal, mani, ağız ayrılıkları, halk oyunları, giyim-kuşam, düğün, eğlence, inançlar,
Komşuluk bağlantıları anlatılır.
Mimari yapıların özellikleri
Gezilen yörelerin evlerinden, cami, mescid, çeşme, han, saray, konak, hamam, kilise, manastır, kule, kale, sur, yol, havra gibi değişik yapıların bütün özellikleri;
Bunların yapılış yılları, onarımları, yapan, yaptıran veya onaranlar,
Bulunduğu bölgelerin mutfak kültürü ile ilgili zengin bilgiler,
Bölgelerin yönetiminden, eski ailelerinden, ileri gelen kişilerinden, şairlerinden, oyuncularından bahsedilir.
NOT: Evliya Çelebi kendi ağzından dayanan bilgilere göre 25 Mart 1611 tarihinde İstanbul Unkapanı’nda dünyaya gelir. Bazı kaynaklar ise Kütahya’da doğduğunu yazar.
Evliya Çelebi, 71 yaşında 1682’de İstanbul’da öldüğü bir kısım araştırmacı da 1682’de Mısır’dan dönerken yolda hayatını kaybettiğini belirtir.
