Vecihi Hürkuş'un hayat hikayesi nasıldır? Vecihi Hürkuş'un çocukluğu, gençliği, ödülleri, ilkleri ve cezaları... İşte film gibi bir hayat...

Gülen Gözler’de bir yaş Vecihi. O gerçekten soyadı gibi Hürkuş! Türk havacılık tarihinde ilklere uçan ve ödül yerine cezalandırılan teyyareci. İstiklal Madalyası ve takdirnameleri ise Kurtuluş Savaşı’nın kahramanlık belgeleri...

Vecihi! Hani şu 1977 yapımı "Gülen Gözler" filmindeki acemi pilot Vecihi! Türk sinemasının efsane oyuncusu Şener Şen’le özdeşleşen ancak gerçek yaşamda ilklere imza atan ve pek bilinmeyen bir değer.

Gerçek adı: Vecihi Hürkuş. Senaristlerin hayal dünyasından bile zengin bir yaşama, üretkenliğe sahip zeki, çılgın bir çocuk. Cengaver bir savaşçı genç. Pes etmeyen ve ideallerinin peşinden uçan hırslı bir teyyareci. Yasaklara, engellemelere rağmen inandığı doğruları savaştan çıkmış bir ülkede filizlendiren bir eğitmen! Tüm bunlara ve dolu dolu yaşama, her insana nasip olmayacak ödüllere rağmen çileli bir son nokta. Neresinden bakarsanız bakın yaşadığı dönemin koşullarını da düşünüp dikkate alarak çok büyük bir saygı duyulası bir hayat Vecihi Hürkuş’un serüvenlerle dolu hikayesi.

6 Ocak 1896. İstanbul’da gümrük müfettişi Ali Faham Bey’den olma ve Zeliha Niyir Hanım’dan doğma bir çocuk dünyaya gelir. Aslında onun şanssızlığı ve çileli hayat yolculuğu küçük yaşta babasını kaybetmesiyle başlar. Önce akrabaların yanı sonra Üsküdar’da bir evdir onun çocukluk dönemindeki yaşam alanı. Bebek ve Osmaniye Rüştiyesi’ndeki ilk eğitimler sonrası sanata ilgi onu Tophane Sanat Okulu’na sürükler. Sonra her alanda savaş başlar Vecihi adına.

Daha 16 yaşındadır Balkan Savaşı çıktığında gönüllüler arasındadır ve Beykoz Seriburun'a esir kumandanı olur. 2 yıl sonra teyyareci Nuri, Sadık ve Fethi Beler’in şehit olması bambaşka bir pencere açar onun dünyasında.

Pilot olmayı karar verir ve ardından Makinist Mektebi’nde eğitim görür. I. Dünya Savaşı’nda Bağdat Cephesi’ne makinist sıfatıyla gönderilir ama uçak kazasında yaralanıp İstanbul’a döner. Pes etmez, Yeşilköy’deki Tayyare Mektebi’ne girip "tayyarecilik diplomasını" alır.

 

21 Mayıs 1916 onun ilk uçuş tarihidir. 1917 sonlarında Kafkas Cephesi’nde görevlidir. Amaç keşif ve bombardımandır. Bu uçuşta Rus uçağını düşürür ve düşman uçağını düşüren "ilk teyyareci" unvanını alır. Ve aynı Vecihi, Ruslara esir düşer. Uçağını düşmana geçmemesi için elleriyle yakar. Hazar Denizi'nde bulunan Nargin Adası'ndan yüzerek kaçar İran üzerinden yurda döner. 1918’de Yeşilköy'de 9. Harp Tayyare Bölüğü'nde görev alır. Kurtuluş Savaşı’nda ilk ve son uçuşu yapan pilot olan Vecihi düşürdüğü Rus uçağına bir de Yunan uçağı ekler.

Ve bu kahramanlıkları ona kırmızı şeritli İstiklal Madalyası ve meclisten üç Takdirname kazandırır.

Savaş sonrası İzmir’de teyyareci eğitimlerine katılır. Edirne'ye yanlışlıkla inen bir yolcu uçağını almakla görevlendirilmesi ve sonrasında o uçağa "VECİHİ" adının verilmesi uçak yapımını aklına getirir. Ki zaten öğrenciliğinde de bu vardır. Yunanlılardan ele geçirilen motorlardan ilk Türk uçağını yapar. Adını "VECİHİ K-VI" koyduğu uçağı 28 Ocak 1925'te uçurur.

Ne ilginçtir ki bu uçuş ona ödül değil ceza getirir. 15 gün ev hapsi alır. Peki gerekçe? İzinsiz uçuş! Oysa o dönemde uçuşa izin verecek merci bile bulunmamaktadır.

1930'da Kadıköy'de keresteci dükkânını kiralar. 3 ay içinde ilk Türk sivil uçağını yapar ve 27 Eylül 1930'da Fikirtepe'de büyük bir kalabalık ve basın topluluğu karşısında uçar. Uçabilirlik Sertifikası için İktisat Bakanlığına başvurduğunda "Tayyarenin teknik vasıflarını tespit edecek kimse bulunmadığından gereken vesika verilmemiştir" cevabını alır.

Hürkuş pes etmez ve çalışmasını uluslararası boyuta taşır. Uçağı sökerek demiryollarından kiraladığı vagonla Çekoslovakya’ya gönderir. Kendisi önce gider. Uçak tekrar monte edilir. 23 Nisan 1931’de Çekoslovakyalı yetkililer tarafından gazinoda düzenlenen bir törenle, başköşesinde "Yaşasın Türk Tayyareciliği" yazılı bir pankartla onurlandırılır ve uçuş müsaadesini alır. Çekoslovakya'dan uçarak Türkiye'ye gelir.

1937'de Atatürk'ün de isteğiyle Türk Hava Kurumu tarafından eğitim için Almanya gönderilir. 1939'da döner ve diploması kabul görmez. 10 yıla yakın havacılıktan uzak durur. Sonrasında tekrar girişimlerde bulunur.

Hayatı boyunca hep ilklere imza atar. 102 farklı model askeri ve sivil uçakla toplam 30.000 saat civarında uçuş gerçekleştirir.
Hayatının son bölümlerinde ise maddi sıkıntılar çeker. Vatana hizmeti dolayısıyla aldığı maaşa da el konur.
Ankara'da anılarını kaleme alırken beyin kanaması geçirir ve 16 Temmuz 1969'da 73 yaşında Gülhane Askeri Tıp Akademisi Hastanesi'nde (GATA) yaşamını yitirir.
2007’de Tayyareci Vecihi Hürkuş Müzesi Derneği kurulur.

VECİHİ HÜRKUŞ NELER YAPMADI Kİ...

  • 1931 yılında, TTaC (Türk Tayyare Cemiyeti) yararına Türkiye turu yaptı. 
  • 1932'de Vecihi Sivil Tayyare Mektebi isimli ilk Türk Sivil Havacılık Okulu'nu açtı. İlk Türk kadın pilotumuz Bedriye Gökmen ile birlikte 12 pilot yetiştirdi.
  • İlk sivil uçakla birlikte ilk eğitim, spor ve kabin uçağını yaptı.
  • 1947’de Kanatlılar Cemiyeti’ni kurdu. Kanatlılar Dergisi’ni çıkardı.
  • 1951’de havadan zirai ilaçlama yapan bir şirket kurdu.
  • 1954’te ilk sivil havayolu şirketi Hürkuş Havayolları'nı kurdu.
  • TEKEL ve İŞ BANKASI gibi kurumların reklamlarını yaptı.

İlk bağış Ceyhan’dan

Türk Tayyare Cemiyeti, halkın bağışları ile yaşayan bir kuruluştur. O dönemde bağış toplamak için bir madalya tüzüğü hazırlanır. Bağışa göre bronz, gümüş, altın ve elmaslı madalya verilecek, 10.000 TL bağışlayanın adı da alınacak uçağa isim olarak koyulacaktır. Türk Tayyare Cemiyetine ilk yardım Ceyhan ilçesinden gelir. 10.000 TL telgrafla bağışlanır. Alınan ilk uçağa da “Ceyhan” adı verilir.

Diploma var ruhsat yok!

1930’lu yıllarda Mustafa Kemal Atatürk "Türk Kuşu namı ile yeni bir çalışma yolu açın ve Vecihi’den faydalanın!" emrini verir. 1937’de Türk Hava Kurumu, Hürkuş’u mühendislik eğitimi için Almanya’daki Weimar Mühendislik Okulu'na gönderir. 1939’da döner ancak ”İki yılda mühendis olunmaz” gerekçesi ile uçak mühendisliği ruhsatını alamaz.

"Kara tehlike"

Ruslar Vecihi’yi tanımadıkları Vecihi’ye “KARA TEHLİKE” lakabını takar. Ki onun bir kendisine saldıran iki Rus uçağından birini düşürmesi sonrasında Ruslar yeni uçaklar ve pilotlarla durumlarını güçlendirir.

Küçük ve kız ve top hikayesi

Kalamış’ta Vecihi Harkuş’un atölyesinin olduğu sokakta top dama (çatıya) kaçar. Küçük kız atölyeden içeri girer ve Vecihi Hürkuş’a topunu nasıl alacağını sorar. Vecihi Bey, havanın kararmaya başladığını ve yarın gelmesi gerektiğini söyler. Bir gün sonra buradan topu göremiyoruz bir de havadan bakalım diyerek Kadıköy üzerinde o küçük kızla beraber tur atar.

KAYNAK: Marmara Life - BURÇAK ÖKSÜZ DOĞAN