Fakir Baykurt'un hayatı, edebi kişiliği ve eserleri... Fakir Baykurt'un kazandığı ödüller. İşte Köy Enstitüsü ile özdeşleşen Fakir Baykurt'un hayatı..
Fakir Baykurt dendiğinde akla köy enstitüleri ve edebiyat gelir. Köy hayatını kalemiyle anlatan eğitimci, yazardır Fakir Baykurt.
15 Haziran 1929 Burdur doğumludur. 11 Ekim 1999'da Almanya'da hayatını kaybedene kadar çok şey sığdırmıştır yaşamına.
Fakir Baykurt Kimdir?
Fakir Baykurt az toprağı olan köylü bir ailenin çocuğudur. 1948'de Gönen Köy Enstitüsü'nü bitirir, 5 yıl köy öğretmenlik yapar. 1955'te Ankara Gazi Eğitim Enstitüsü'nden mezun olur. Sivas, Hafik ve Şavşat'ta öğretmenlik, ilköğretim müfettişliği yapar.
İlk romanı "Yılanların Öcü"nün yayınlanmasından sonra Bakanlık emrine alındı. 1962'de ABD Indiana Üniversitesi'nde ders araçları konusunda eğitim görür. Yurda dönüşünden sonra Türkiye Öğretmenler Sendikası'nın (TÖS) kuruluşunda görev alır ve Türkiye Öğretmen Dernekleri Milli Federasyonu (TÖMFED) Genel Başkanı olur.
İlk öğretmenler boykotu nedeniyle 1969'da açığa alınır. 1971'de istifa eder. 12 mart döneminde 1971'de sıkıyönetimce tutuklanır. Askeri mahkeme önünde uzun süre yargılanıp beraat eder. Salıverildikten sonra Almanya'ya gider. Uzun süre Duisburg kentinde yaşar. 11 Ekim 1999'da Almanya'da yaşamını yitirir.
Fakir Baykurt'un edebi kişiliği
Yazmaya şiirle başlar. Orhan Veli çizgisinde ama köy hayatı içerikli şiirler yazar. 1950'den sonra öykü ve romana yönelir. İlk öykü kitabı "Çilli"den başlayarak öykülerinde kesitleri değil geniş açılımları, bir anın olayını değil geniş dönemlerin olaylarını işler.
Romanlarında Türkiye'deki köylü yaşamını halkçı ve devrimci bir bakış açısıyla ele alır. Köylünün bilinci ve bilinçaltındaki istekleri, tepkileri, çelişkileri yansıtır. 1950-1970 döneminde etkili olan "köy edebiyatı hareketi"nin önde gelen temsilcisi olur.
Baykurt, Köy Enstitüsü mezunu yazarlardan biri olup bu özelliğini romanlarına çok güçlü bir şekilde yansıtır. Türk romanında özellikle 1950- 1970 döneminde etkili olan "köy edebiyatı hareketinin en önemli isimlerinden biri olarak edebiyat tarihimizde önemli bir yer edinir.
Onun roman dünyasında köy yaşamı, köylü bilinci, köy sorunları vb. konular ele alınır. Köy kavramı dışında Baykurt'un bir diğer ele aldığı kavram ise "göç"tür.
Fakir Baykurt'un en meşhur eseri Yılanların Öcü'dür. Sinemaya da aktarılan bu eser daha sonra yazarın kaleme aldığı Irazca'nın Dirliği, Kara Ahmet Destanı adlı romanlarla önemli bir üçleme oluşturmuştur: Irazca Üçlemesi
Fakir Baykurt'un Eserleri
Romanları
- Yılanların Öcü (1954)
- Irazcanın Dirliği (1961)
- Onuncu Köy (1961)
- Amerikan Sargısı (1967)
- Tırpan (1970)
- Köygöçüren (1973)
- Keklik (1975)
- Kara Ahmet Destanı (1977)
- Yayla (1977)
- Yüksek Fırınlar (1983)
- Koca Ren (1986)
- Yarım Ekmek (1997)
- Kaplumbağalar (1980)
Öyküleri
- Çilli (1955)
- Efendilik Savaşı (1959)
- Karın Ağrısı (1961)
- Cüce Muhammet (1964)
- Anadolu Garajı (1970)
- On Binlerce Kağnı (1971)
- Can Parası (1973)
- İçerdeki Oğul (1974)
- Sınırdaki Ölü (1975)
- Gece Vardiyası (1982)
- Barış Çöreği (1982)
- Duirsbug Treni (1986)
- Bizim İnce Kızlar (1992)
- Dikenli Tel (1998)
- Toplum ve Eğitim Yazıları
- Efkar Tepesi (1960)
- Şamaroğlanları (1976)
- Kerem ile Aslı (1974)
- Kale Kale (1978)
- Kaplumbağalar (1980)
Çocuk Kitapları
- Topal Arkadaş
- Yandım Ali
- Sakarca
- Sarı Köpek
- Dünya Güzeli (1985)
- Saka Kuşları (1985)
Şiir
- Bir Uzun Yol
- Dostluga Akan Şiirler
Aldığı ödüller
- 1958 Yunus Nadi Roman Ödülü (Yılanların Öcü)
- 1970 TRT Sanat Ödülleri (Tırpan)
- 1970 TRT Sanat Ödülleri (Sınırdaki Ölü)
- 1971 Türk Dil Kurumu Roman Ödülü (Tırpan)
- 1974 Sait Faik Hikâye Armağanı (Can Parası)
- 1978 Orhan Kemal Roman Armağanı (Kara Ahmet Destanı)
- 1979 Tiyatro 79 Dergisi tarafından Yılın Oyunu Ödülü (Sakarca)
- 1980 Avni Dilligil Tiyatro Ödülü (Tırpan)
- 1984 Berlin Senatosu Çocuk Yazını Ödülü (Barış Çöreği)
- 1985 Alman Endüstri Birliği (BDI) Yazın Ödülü (Gece Vardiyası)
- 1998 Sedat Simavi Roman Ödülü (Yarım Ekmek)
- 1998 Yaşam Radyo Ustalara Saygı Onur Ödülü
- 1999 Pir Sultan Abdal Derneği Ödülü
