Yönetim biçimleri nelerdir? Devletlerin anlayışını ve yapısını anlatan yönetim biçimlerine ve tanımlamalarına bakalım…
Yönetim biçimi, devletlerin idare şekilleridir. Bir anlamda yönetim biçimleri kuruluştan yaşayışa kadar birçok şeyi ifade eder. Milletin hayat tarzını gösterir. İşte yönetim biçimleri ve açılımları…
Liberal yönetimler
Liberalizm: Özünde siyasi, ekonomik ve toplumsal özgürlük vardır. Liberteryanizm ise; Devletin topluma ve ekonomiye müdahalesinin minimize edilmesi gerektiğini savunan görüştür.
Kapitalizm: Üretici güç olarak para ve dolayısıyla sermayeyi görür. Merkantilizm ise; sermaye birikimi ve ticaretin devletlerin asıl gücünü oluşturduğu savunulur.
Cumhuriyet: Temsili demokrasi vardır. Halkın kendisini yönetmesidir.
Demokrasi: Her bireyin yönetime doğrudan veya dolaylı olarak katılımını sağlama.
Devletçi yönetimler
Devletçilik: Ekonomik ve sosyal hayatta devlet vardır. Devlet üretime hakim güç olarak ön plana çıkar.
Sosyalizm: Devletin, üretim araçlarına (fabrikalara, tarım arazilerine, hayvan çiftliklerine, maden ocaklarına) ve temel tamamlayıcı kurumlarına (bankalar, kooperatifler) mutlak egemen ve sahip olmasıdır.
Komünizm: Sınıfsız bir toplum oluşturulmak istenmesidir.
Sosyal Demokrasi: Toplum yararına olmak üzere devletin ekonomiye ve sosyal hayata müdahale ettiği bir sistemdir.
Demokratik Sosyalizm: İşyerinde demokrasi, işçilerin ve işçi kooperatiflerinin sahip olduğu mülkiyet fikri vardır. Klasik sosyalizmin aksine çok partili sistem savunulur.
Otoriter yönetimler
Otoriteryenizm: Bireysel özgürlüklerin kısıtlandığı ve iktidara halkın mutlak itaat etmesi yönünde baskıların yapıldığı bir sistemdir.
Otokrasi: Yönetici, bütün siyasi yetkileri tek başına elinde bulundurur veya sonradan toplar. Bir biçimde denetim mekanizmalarının dışında kalmasını sağlayacak bir sistem oluşur.
Nasyonalizm: Millet (ulus) kavramını esas alan bir ülke yapılanması öngörülür. Etnik (kabileler şeklinde) veya dinsel (ümmet şeklinde) bir toplumsal birlikteliği reddeder.
Militarizm: Askeri örgütlenme ve savaş ekonomisi uygulanır.
Totalitarizm: Devletin mutlak üstünlüğü, devlete mutlak itaat öngörülür.
Despotluk: Zorbalığı, acımasızlığı araç olarak kullanan bir kişi iktidara mutlak hakimdir. Sivil görünümlü ancak baskıya dayalı bir rejim vardır. Hızla diktatörlüğe dönüşebilir.
Faşizan yönetimler
Faşizm: Lider sultası vardır ve ona tartışmasız itaat edilir. Irkçı örgütlenmeler ve söylemler bu tip bir siyasal sistemin odak noktasında yer alır. Günümüzde Neo-Faşizm adı verilen bir alt türü de bulunur.
Nasyonal sosyalizm (Nazizim): Güç birliğini esas alan bir toplum birlikteliği fikrine dayanır. Günümüzde Neo-Nazizm adı verilen bir alt türü de bulunur.
Monarşik yönetimler
Monarşi: Tek kişinin iktidara mutlak hakim olmasıdır.
Mutlakiyet: Hükümdarın yetkileri mutlak ve paylaşılamazdır. (Monarşinin bir alt türü olarak ele alınmalıdır.)
Meşrutiyet: Hükümdarı çeşitli ölçülerde denetleyebilen ve iktidar yetkisini farklı düzeylerde paylaşabilen bir meclisin / parlamentonun bulunması halidir. (Monarşinin bir alt türü olarak ele alınmalıdır.)
Sembolik monarşi: Hükümdarın hükmetme gücü elinden alınmış, kraliyet kavramı tamamen sembolik bir duruma gelmiştir. Fiili yönetim yetkisi, parlamentolara ve hükûmetlere aittir.
Oligarşik yönetimler
Oligarşi: Ülkedeki küçük bir grubun, veya bir sınıfın yönetim yetkisine sahip olması durumudur.
Plütokrasi: Zenginler sınıfının ülkeyi yönetmesidir. (Timokrasi sözcüğü de benzer bir yönetim biçimini ifade eder.)
Teknokrasi: Bilginlerin, akademisyenlerin iktidarıdır.
Aristokrasi: Seçkinler veya soylular sınıfı ülkeyi yönetir.
Teokrasi: Ülkeyi din adamları sınıfının yönetmesidir.
Jüristokrasi: Yargıçlar sınıfına yönetim hakkı tanınmasıdır. (Kritarşi sözcüğü de benzer bir yönetim biçimini ifade eder.)
Stratokrasi: Askeri sınıfın egemenliğine dayalı bir yönetim şeklidir.
Meritokrasi: Liyakata dayalı olarak sınavla işbaşına gelen bir sınıfa yönetim hakkı tanınmıştır.
Etnokrasi: Ülke yönetiminin baskın olan etnik grubun kontrolünde olduğu ve bu kontrolün yönetimdeki grubun çıkarlarını ilerletmek için kullanıldığı sosyolojik, siyasal veya toplumsal sistemdir.
Federatif yönetimler
Federasyon: İçişlerinde bağımsız ama daha büyük bir devlet yapısına da sıkı sıkıya bağlı, çeşitli nedenlerle dışişlerinde bağımsız davranamayan devletçiklerin birleşmesiyle oluşan kapsayıcı bir devlettir.
Konfederasyon: Hem içişlerinde hem de dışişlerinde bağımsız olan, ancak ortak ve sınırlı çıkarlarını birlikte gerçekleştirmek amacıyla, bir antlaşma ile kurulan topluluklardır.
