Edebiyatımızda konularına göre ilk eserler nelerdir ve yazarları kimlerdir? İlk gazeteden, ilk basılan esere kadar birçok ilkin yer aldığı edebiyat dünyamıza bir bakalım...

İlk yerli tiyatro eseri: Şinasi / Şair Evlenmesi /1859
İlk yerli roman: Şemsettin Sami / Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat
İlk Batılı tekniğe uygun roman: Halit Ziya Uşaklıgil /Aşk-ı Memnu
İlk çeviri roman: Yusuf Kamil Paşa/ Fenelon’dan Telemak / 1859
İlk köy romanı: Nabizade Nazım / Karabibik
İlk psikolojik roman: Mehmet Rauf / Eylül
İlk gerçekçi (realist) roman: Recaizade Mahmut Ekrem / Araba Sevdası
İlk tasvir ve tahlil ağırlıklı roman: Namık Kemal / İntibah Yurdumuzda ilk gazete: Zimirini ((1824)
İlk resmi Türkçe gazete : Takvim–i Vakayi
İlk yarı resmi gazete: Ceride-i Havadis
İlk tarihi roman: Namık Kemal / Cezmi - A. Mithat / Yeniçeri
İlk özel gazete: Şinasi ile Agah Efendi / Tercüman-ı Ahval
İlk pastoral şiir: A.Hamit Tarhan / Sahra
İlk şiir çevirisini yapan, ilk makaleyi yazan ve noktalama işaretlerine ilk kez kullanan ilk Türk gazeteci: İbrahim Şinasi

"İlklerin adamı" olarak bilinen İbrahim Şinasi

ibrahim sinasi

İlk Aruzla manzum tiyatro eseri yazan: A.Hamit Tarhan / Eşber veya Sardanapal
İlk bibliyografya: Keşfü’z Zünun / Katip Çelebi
İlk biyografi: Hoca Dehhani – Selçuklular Şartnamesi
İlk hatıra (anı) kitabı: Babürşah / Babürname
İlk hamse yazarı: Ali Şir Nevai
İlk tezkire: Ali Şir Nevai / Mecalisün Nefais
İlk antolojisi: Ziya Paşa / Harabat
İlk atasözleri kitabı: Şinasi /Durub-i Emsal-ı Osmaniye
İlk hikaye kitabı: A.Mithat Efendi / Letaif-i Rivayet
İlk fıkra yazarı: Ahmet Rasim
İlk Türkçe yazılan ilk kitap: Kutadgu Bilig
İlk siyasetname: Kutadgu Bilig
İlk mensur şiir örneklerini veren: Recaizade Mahmut Ekrem


İlk makale: Tercüman-ı Ahval Mukaddimesi
İlk edebi bildiriyi yayımlayan topluluk: Fecr-i Ati
İlk bildiri yayınlayan (Cumhuriyet sonrası) topluluk: Yedi Meşaleciler
İlk seyahatname: Seydi Ali Reis / Mir'atül Memalik
İlk Edebiyat tarihçimiz: Abdulhalim Memduh Efendi
Batı anlayışındaki ilk edebiyat tarihçimiz: Fuat Köprülü
Sahnelenen ilk tiyatro: Namık Kemal / Vatan Yahut Silistre
Kafiyeyi şiire serperek klasik nazım şekillerinden farklı ilk örnekleri veren: Tevfik Fikret
Şiirde noktalama işaretlerini ilk kullanan: Tevfik Fikret
Türkçe'nin ilk dil bilgisi kitabı: Süleyman Paşa / Sarf-ı Türki
İlk natüralist eserimizin yazarı: Nabizade Nazım / Zehra
Divan Edebiyatında mahallileşme akımının temsilcisi: Nedim
Şarkı nazım türünü ilk kullanan: Nedim
İlk sözlüğümüz: Kaşgarlı Mahmut / Divan-ı Lügat-it Türk 

Divan-ı Lügat-it Türk UNESCO Dünya Belleğine kaydedildi

divan i lugati t turk

Matbaada basılan ilk kitabımız: Vankulu Lügatı
İlk Türkçe sözlük: Şemsettin Sami - Kamus-ı Türki
İlk özdeyiş örneklerini veren: Ali Bey / Lehçet’ül Hakayık

İlk didaktik şiir örneğimiz ve aruzla yazılan ilk eserimiz: Kutadgu Bilig
Edebiyatımızdaki milli dönemin açılmasına öncülük eden: Mehmet Emin Yurdakul
Konuşma diliyle yazılmış ilk hikayenin yazarı: Ömer Seyfettin
İlk deneme yazarı: Nurullah Ataç
Edebiyatımızda ilk kafiyesiz şiirini yazan: A. Hamit Tarhan / Validem
İlk köy şiiri: Muallim Naci / Köylü Kızların Şarkısı


İlk Türk destanı: Alp Er Tunga Destanı
Batılı anlamda ilk eleştiriyi yazan: Namık Kemal
Epik tiyatro türünün kurucusu: Haldun Taner
İlk kadın romancımız: Fatma Aliye
Süslü nesrin ilk temsilcisi: Sinan Paşa
Dünyanın en büyük ve ilk Müslüman Türk Destanı: Kırgızların Manas Destanı
Edebiyat kelimesini ilk kullanan: Şinasi
İlk uyarlama tiyatro eserinin yazarı: Ahmet Vefik Paşa
İlk divan şairi: Hoca Dehhani
Hikayede gerçek anlamda ilk kez Anadolu'yu işleyen: Refik Halit Karay
İlk çocuk şiirlerini yazan: Tevfik Fikret / Şermin
 

tevfik fikret sermin

Dilde sadeleşmeyi savunan ilk yayın organı: Genç Kalemler
Hayat hikayesini İngilizce yazan ilk yazarımız: Halide Edip Adıvar
İlk çocuk yayınımız: Eftal ve Mümeyyiz
İlk Çocuk Romanı: Mahmut Yeşari / Bağrı Yanık Ömer
İlk Çocuk Şiir Kitabı: İbrahm Alaattin Gövsa / Çocuk Şiirleri
İlk Çocuk Tiyatromuz: M. Kemal Küçük / Çocuklara Tiyatro Dersi – Gülmeyen Çocuk
İlk edebiyat dergimiz: Hazine-i Evrak
İç monolog tarzında yazılmış ilk roman: Adalet Ağaoğlu / Bir Düğün Gecesi
Post-modern tarzında eser veren ilk yazarımız: Tutunamayanlar / Oğuz Atay
İlk yerli çizgi roman Türk Kahramanı: Köroğlu (1953)
Ülkemizde ilk çocuk çizgi roman türü: Kara Maske (1943)
En uzun ömürlü edebiyat dergisi: Varlık Dergisi (1933)
İlk divan sahibi sanatçımız: Yunus Emre
İlk mizah gazetemiz: Namık Kemal / Diyojen
Serbest vezni kullanan ilk kullanan şair: Nazım Hikmet Ran (1929)
Cumhuriyet dönemi heceyle yazılan ilk manzum tiyatro eseri: Yusuf Ziya Ortaç / Binnaz
Heceyle yazılan ilk manzum tiyatro eseri: A. Hamit Tarhan / Nesteren
Lügat sözlük hakkında yazılan ilk lügat: D. Mehmet Doğan / Bir Lügat Bulamadım
İlk edebi topluluk: Servet-i Fünun
Türk Edebiyatı'nda yayınlanmış ilk öykü kitabı: Emin Nihat Bey / Müsameratname

musameretname emin nihat bey

Türk Edebiyatı'nda batıdan yapılan ilk fabl çevirisi: Şinasi Türk Edebiyatı'nda yazıya geçirilen ilk masallar: Billur Köşk Masalları
Türk masallarını ilk defa derleyen: İ. Kunoş adlı Macar bilim adamı
Türk masallarını ilk defa yayınlayan yabancı ülke: 16. Lui dönemi Fransa
Aşık Veysel’i Türk halkına ilk tanıtan: Ahmet Kutsi Tecer
Batılı anlamdaki Türk resmine figür kullanan ilk ressam: Osman Hamdi Bey
Cumhuriyet tarihinin ilk ressamı Refik Epikman Türkiye’nin ilk kadın caz piyanisti: Nilüfer Verdi
İlk Türk filmi: Fuat Uzkınay / 'Ayastefonos'daki Rus Abidesinin Yıkılışı' (1914).
İlk sesli Türk filmi: Muhsin Ertuğrul / İstanbul Sokaklarında
Yasaklanan ilk film: Mürebbiye-1919 / Yönetmen Ahmet Fehim


İlk uluslararası ödül: Metin Erksan / Susuz Yaz
İlk renkli Türk filmi: Muhsin Ertuğrul / Halıcı Kız
İlk renkli belgesel film: Ali İpar – İlhan G. Arakon / Bir Şehrin Doğuşu
Köy hayatını anlatan ilk Türk filmi: Lütfi Akad / Beyaz Geceler
İlk sinema gösteriminin yapıldığı yer: Yıldız Sarayı (1896)
İlk kadın seslendirme yönetmeni: Sacide Keskin
Seslendirme işlemi Türkiye’de yapılan ilk film: Muhsin Ertuğrul / Bir Millet Uyanıyor
Basılan ilk küçük hikaye kitabı: S. Sezai / Küçük Şeyler
Bilinen ilk Türk yazar: Yollug Tigin
Türkiye'de bilinen ilk resim sergisi: İstanbul Atmeydanı'nda (Hipodrom) açıldı.
Türkiye’de çekilen ilk belgesel: Ayastefonos'taki Rus Abidesi'nin yıkılışıdır.(1914)

Ayastefonos'taki Rus Abidesi'nin yıkılışı Fuat Bey tarafından 14 Kasım 1914'te çekilen kısa belgesel film 

ayastefonos rus abidesi yikilis

İlk Edebiyat Tarihi: Abdülhalim Memduh / Tarih-i Edebiyat-ı Osmaniye
İlk Spor dergisi: Sait Çelebi / Spor Alemi (1919 – 1921)
Fotoğrafçılık konusunda ilk kitap: Yüzbaşı Hüsnü Efendi / Risale-i Fotoğrafya
Yurdumuzda ilk fotoğrafhane: 1845 yılında M.Yana tarafından açıldı.
İlk Güzel Sanatlar Akademisi: Sanayi-i Nefise Mektebi
İlk Heykel: Osman Gazi büstüdür (1914)
İlk heykeltıraş: İhsan Aksoy
İlk Kabare Tiyatrosu: Haldun Taner /Devekuşu Kabare Tiyatrosu (1962)
İlk Marş: Mahmudiye Marşı (1289)
İlk Opera yapıtımız: Ahmet Adnan Saygun / Özsoy (1928)
İlk Kadın sinema oyuncumuz: Bedia Muvahhit – Neyyire Neyir
İlk Kadın tiyatro sanatçımız: Afife Jale
İlk Kadın opera sanatkarımız: Semiha Berksoy

Bi'SORU DAHA?

Menderes şiirinin sözleri nasıldır?

Mehmet Vergili’nin kaleme aldığı Ege Denizi'ne dökülen Büyük Menderes Nehri’ni anlatan şiirin sözleri nasıldır?

Özdemir Asaf'ın Lavinia şiirinin sözleri ve hikayesi nasıldır?

Lavinia'nın anlamı nedir? Özdemir Asaf, Lavinia şiirini kimin için yazmıştır? Adına şiir yazılan kadının özellikleri nelerdir ve özeli nasıldır?

Mihriban şiirinin sözleri ve hikayesi nasıldır?

Mihriban şiirini kim yazmıştır? Mihriban kimdir ve adı gerçek midir? Şair, Mihriban adını verdiği aşkını neden görmek istememiştir?

Seyahatname kimin eseridir?

Gezi yazısı özelliği taşıyan 17. Yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu’nun en geniş sınırlara ulaştığı 1683 Viyana bozgunu öncesinde yazılan Seyahatname kimin...