İlk rasathane Osmanlı döneminde kimin zamanında ve nerede yapıldı? Rasathane neden kuruldu? Rasathanenin bir gecede yıkılma sebebi neydi?
Müslüman bilgiler için astronomi önemli bilim dallarındandı. Özellikle 12. ile 15. yüzyıllar arasında bilim merkezleri birer astronomi okulu gibi görülürdü.
Dönemin en önemli rasathaneleri Nasıreddin-i Tusi'nin ve Uluğ Bey'e ait olanlarıydı. Uluğ Bey sonrası İslam devletlerinde astronomiye olan heves artmıştı. Osmanlı döneminde de bu etki görüldü. III. Murad döneminde meşhur tarihçi Sadeddin Efendi bilime büyük önem verirdi. Uluğ Bey'in iki asır önce yaptığı hesapların gözden geçirilmesi gerektiği fikrini III. Murad'a açtı ve bu konuda destek aldı.
10 bin altınla kuruldu
III. Murad İstanbul'da rasathane kurulması için bir ferman çıkarttı ve işi devrin önemli astronomlarından Takiyüddîn er-Raşit'e verdi.
Takiyüddîn er-Raşit, III. Murad'ın müneccimbaşısıydı. Görevi padişaha geleceği söylemekti ama bununla yetinmiyor, geceleri Galata Kulesi'nin tepesinde yıldızların hareketlerini takip ediyordu. Hükümdardan aldığı 10 bin altını son kuruşuna kadar harcayıp Tophane sırtlarında bir rasathane kurdu. Yapımına 1575'te başlanan ve bir kısım çalışmaların 1577'de gerçekleştiği rasathanenin açılış tarihi 1579'du.
Binada her türlü bilim aracı gereci vardı. Mekanik saat, gönye, kum saati, gök küreleri, pergel ve cedvel gibi. Takiyüddîn er-Raşit rasat aletlerini bizzat kendisi imal etmişti.
Bir gecede yerle bir
Takiyüddîn er-Raşit'in en büyük destekçisi Sadeddin Efendi, dönemin şeyhülislâmı Ahmed Şemseddin Efendi ile bozuştu. Şeyhülislâm saray kadınlarının da desteğini alıp padişahı rasathanenin "günah" olduğu yolunda doldurmaya başladı.
"Yıldızların gözleminin felaket getireceğini; göklerin sırlarını örten perdeyi kaldırmanın uğursuz bir haddini bilmezlik olduğunu; böyle bir gözlemevinin kurulduğu hiçbir devletin varlığını sürdüremediğini" söyledi ve hükümdarı ikna etti. III. Murad "Derhal yıkıla!" buyurdu ve Kaptan-ı Derya Kılıç Ali Paşa, Takiyüddîn er-Raşit'in rasathanesini bir gecede yerle bir etti.
İki aynı binadan ve on altı personelden oluşan rasathane 1580'de yıkıldı.
