Cülus bahşişinin tarihteki anlam ve önemi nedir? Kaç çeşit cülus bahşişi vardır? Cülus bahşişi herkese eşit mi verilirdi? İlk Cülus bahşişi ne zaman verilmiştir?
Cülus bahşişi, Osmanlı döneminde yapılan bir uygulamadır. Padişah tarafından dağıtılan paraya “Cülus” isminin verilmesinin nedeni padişahın kılıç kuşanıp tahta çıktığı törenden (cülus) gelir.
Padişahın ölümü veya tahttan indirilmesi üzerine tahta geçen yeni padişah tarafından askerler ve memurlara verilen hediyenin adıdır.
İki çeşit cülus bahşişi vardır.
Birisi bir defaya mahsus verileni.
Diğeri ise askerlerin ulufelerine zam yapılmasıyla gerçekleştirileni.
Cülus bahşişi ücretleri ne kadardı?
Tahta çıkan padişahın "kullarımın bahşiş ve terakkileri makbulumdur" şeklindeki karar ve bu kararın açıklanmasını askerin işitmesi kuraldır.
Cülus bahşişi askeri sınıflara göre farklılık gösterir.
Yeniçeriler üçer bin
Sipahiler biner
Acemi oğlanları ikişer
Cebeciler ve topçulara biner akçe,
Memurlardan sadrazama otuz bin,
Müderrislere üç bin,
Defterdara yirmi bin,
Nişancıya otuz bin,
Reisülküttaba yedi bin akçe cülus bahşişi verilir.
Cülus bahşişi ne zaman kanunlaştı?
Osmanlı’da ilk cülus bahşişi I.Murad’tan sonra tahta geçen Padişah Yıldırım Beyazid tarafından kapıkulu askerlerine verilir. Ki bu son padişah Vahdettin’e kadar devam eder. Cülus bahşişinin kanunlaşması (cülusiye-ödenek) ise Fatih Sultan Mehmed zamanında olur. Ne kadar ödeneceği konusundaki netlik ise Yavuz Sultan Selim dönemine denk gelir.
Zaman zaman askerlerin cülus bahşişi alabilmek adına padişah değişimini istediği dönemler bile olur.
NOT: Cülus törenleri Eyüp Sultan Caminin arkasındaki Cülus yolunda yapılır.
